|
|
 |
|
 |
| |
|
|
 |
|
|
 |
| |
|
|
| |
შესავალი | შეკრება| გამოკლება| გამრავლება | გაყოფა | გამოსახულების გამარტივება
|
|
შესავალი
რიცხვებზე მოქმედების ოთხი ძირითადი ხერხი არსებობს: შეკრება, გამოკლება, გამრავლება და გაყოფა
მათი შესაბამისი სიმბოლოებია +, –, x, და ÷.
ამ ალგებრულ ოპერაციებს ხშირად ქვემოთ ჩამოთვლილი სახელებითაც მოვიხსენიებთ.
- შეკრება: მიმატება, ჯამი, პლუსი
- გამოკლება: სხვაობა, მინუსი
- გამრავლება: ნამრავლი, ჯერ
- გაყოფა: შეფარდება
|
შეკრება
მაგალითად, 156 + 378
შესაკრებები ისე ჩაწერეთ სვეტში, რომ შესაბამისი თანრიგები ერთმანეთის ქვეშ მოხვდეს.
|
|
გამოკლება
მაგალითად, 734 – 589
71 31 4
- 5 8 9
1 4 5
ვინადიან 4–ს 9 არ აკლდება, პირველი რიცხვის შუა სვეტიდან ვისესხებთ ათს და შემდეგ ვიპოვით 14–ის და 9–ის სხვაობას. შედეგი იქნება 5.
ვინაიდან 3–დან ვისესხეთ ერთი, დაგვრჩა 2.
მაშასადამე, 8 უნდა გამოვაკლოთ 2–ს, რაც შეუძლებელია.
ამიტომ, კვლავ ვისესხებთ 1–ს და 12–ს გამოვაკლებთ 8–ს.
უკანასკნელ (უკიდურეს მარცხენა სვეტში) 6–ს გამოვაკლებთ 5–ს.
შედეგად, 734 – 589 = 145.
|
|
გამრავლება
მარტივი შემთხვევა: განვიხილოთ ნამრავლი75 x 4
თანმამრავლები ჩაწერეთ ერთმანეთის ქვეშ:
75
x 4
300
4 x 5 არის 20, ამიტომ დავწერთ 0–ს და 2–ს დავიმახსოვრებთ.
4 x 7 უდრის 28. ამ შედეგს ემატება დამახსოვრებული 2. მივიღებთ 30.
რთული შემთხვევა: განვიხილოთ მაგალითი 45 x 32
|
46
|
|
|
|
x 32
|
|
|
|
92
|
|
(46 x 2) |
|
1380
|
|
(46 x 30) შენიშვნა: გაამრავლეთ 3–ზე და შედეგს მიუწერეთ 0 |
|
1472
|
|
|
|
|
გაყოფა
მარტივი შემთხვევა: განვიხილოთ მაგალითი 56 ÷ 2 =
5–ში 2 მოთავსდება 2–ჯერ, ხოლო ნაშთი იქნება 1.
ნაშთში დარჩენილი 1 ჩავწეროთ 6–ის სვეტში ათეულების თანრიგში და ერთეულებში მივუწეროთ 6. შედეგია16.
16–ში 2 მოთავსდება 8–ჯერ. მაშასადამე, საბოლოო შედეგია 28.
რთული შემთხვევა: განვიხილოთ მაგალითი 7686 ÷ 14 =
 |
|
70 |
|
| |
68
|
|
| |
64
|
|
| |
126
|
|
| |
42
|
|
14 x 5 = 70. 76–ში 14 მოთავსდება 5–ჯერ, ნაშთი იქნება 6.
8–ს ჩამოვიტანთ 6–თან და მივიღებთ 68–ს.
68–ში 14 მოთავსდება 4–ჯერ და ნაშთი იქნება 12, ვინაიდან 14 x 4 = 56.
6–ს ჩამოვიტანთ 12–თან, რაც მოგვცემს 126.
126–ში 14 მოთავსდება ზუსტად 9–ჯერ. 14 x 9 = 126.
|
|
გამოსახულების გამარტივება
გამოსახულების გამარტივება შემდეგი თანმიმდევრობით ხდება:
ფრჩხილი
გაყოფა
გამრავლება
შეკრება
გამოკლება
მაგალითად, 5 + 3 x 2 = 5 + 6 = 11.
x წინ უსწრებს +
( 5 + 3 ) x 2 = 8 x 2 = 16.
ამ შემთხვევაში ჯერ სრულდება ფრჩხილებში მოქცეული ოპერაცია, შემდეგ კი x
12 – 6 ÷ 2 = 9.
ჯერ ვყოფთ, შემდეგ ვაკლებთ.
|
|
|
|
|
